Dit artikel is verschenen in succulenta april 2002

ERVARINGEN MET AGAVEN IN CULTUUR   DEEL 1
Eerder verschenen in Succulenta jaargang 81 (2) 2002

Sinds zo'n 5 jaar ben ik me meer met Agave-planten bezig gaan houden. Agaven heb ik altijd prachtig gevonden. Schitterend is de mooie symmetrie die de planten tonen. Behalve in de natuur zijn er ook vele prachtige planten te bewonderen in botanische tuinen, daar krijgen zij de ruimte die ze nodig hebben en kunnen zij uitgeplant in de volle grond uitgroeien tot prachtige exemplaren.

	Een kijkje in de verzameling van Jos Roosbroeck

Toch zijn er ook enkele plantenliefhebbers die kans zien om een fraaie verzameling aan te leggen. De verzameling van Jos Roosbroeck in België spant daarbij wel de kroon! Hoewel ik niet van plan was ook zo'n grote verzameling aan te gaan leggen is het toch wel mogelijk een aardige serie bij elkaar te verzamelen, zeker als je regelmatig in het Belgische vertoeft.

Ik probeer mij zo veel mogelijk te beperken tot de echt klein blijvende soorten, echter ik heb nu toch kans gezien een fraaie Agave mitis var. albidior tot een potmaat van 50 cm te laten uitgroeien. Ik hoop dat dit de enige blijft, want 40 cm is eigenlijk wel het maximaal hanteerbare. Het voordeel van agave-planten in potten gekweekt is dat zij zomers gewoon het terras op kunnen. Dat men in de winter een groot opbergprobleem krijgt wordt pas opgemerkt als de winter zich daadwerkelijk aandient.
Regelmatig leest men verhalen dat Agaven winterhard zijn, vaak bewezen met fraaie foto's van de planten onder de sneeuw. Ik ben er inmiddels achter dat dit er maar erg weinig zijn. Het vervelende hierbij is dat als de planten zo'n eerste nachtvorstje voor hun kiezen hebben gekregen, het er op lijkt dat de planten in eerste instantie geen schade hebben geleden.
Echter een paar weken later worden de eerste bladeren zwart, als je dan de planten niet razendsnel naar binnen haalt.en de rottende bladen eraf trekt, gaat dit proces van zwartwordende bladen verder tot er niets meer van de plant overblijft.

	Agave parryi met opgevouwen eindstekels uit de verzameling van Aad Vijverberg

Ook is mij opgevallen dat bij overvloedige regenval in het najaar (en dat najaar begint soms al in september!) sommige planten al direct beginnen te rotten. Dit ontdek je echter pas als je de planten uit de pot haalt.
Zo besloot ik in september, toen het overvloedig had geregend, de stekken van A. macroacantha maar van de plant af te trekken. Ik ontdekte, toen ik de plant uit de pot haalde, dat sommige uitlopers al aan het rotten waren. Die uitlopers, die zich onder de grond in het rond werken, drukten zichzelf als het ware dood! 
Belangrijk is dan de planten zo snel mogelijk volledig te laten op drogen b.v. op de C.V. om het rottingsproces te laten stoppen. Vele planten heb ik zo verloren (de beste leermeester), overigens houden enkele soorten het ook als de temperatuur ver onder nul daalt wel een paar jaar vol, zoals ik heb ervaren met een A. utahensis die zelfs min 20 graden overleefde. De planten krijgen echter zo'n klap dat ze met die korte zomers bij ons geen kans zien zich te herstellen, laat staan dat zij groter worden.
Het wordt echter nog erger want ook vele agavesoorten overleven een vorstvrij gehouden kas niet eens. Hier zit echter wel een verschil in of de planten vrij zijn uitgeplant of in potten staan. Ik heb onder het tablet een hele rij agaven uitgeplant in de volle grond en hoewel zij daar een stuk donkerder staan doen zij het daar buitengewoon goed.
De planten die in potten staan hebben het veel moeilijker. Dit komt vooral doordat de potkluit uitdroogt Geef je echter in de koude kas water dan rotten de planten weg.
Een gulden middenweg is moeilijk te vinden. In de volle grond is dat probleem nagenoeg niet aanwezig waardoor de planten volgens mij ook veel sterker zijn. Mijn mooiste potplanten overwinter ik daarom maar in huis, sommige staan zelfs boven op de centrale verwarming. Deze laatste groep geef ik ook in de winter regelmatig water en zij doen het dan ook het beste, maar men kan moeilijk de hele verzameling op de C.V. zetten! 
Een gedeelte van de verzameling stal ik daarom in een koele bijkeuken en krijgt daar geen water. Ieder jaar verlies ik daar wat planten van.
Vele soorten groeien zo hard dat zij ieder jaar een grotere pot nodig hebben. Bij het verpotten merk je dat van vele soorten de wortels volledig zijn afgestorven. Zij moeten dan een geheel nieuw wortelstelsel aanleggen. Dit gebeurt vooral bij de planten die ik koud overwinter en dus in de winter geen water geef.
Ik krijg de indruk dat agaven in de winter een deel van hun wortels afstoten. Ditzelfde zie je ook in de rusperiode bij Hawortia's. Ik ben er echter nog niet geheel achter hoe dit proces nu bij de agaven verloopt. U mag dus rustig uw commentaar geven!

	Agave heteracantha in bloei bij Gerad Wammes

De laatste jaren komen er steeds meer fraaie kleinblijvende soorten in omloop. Van vele soorten agaven bestaan ook kleinblijvende vormen.
Sommige soorten houden zo'n 10 tot 20 jaar een compacte vorm, zeker als men ze in een kleine pot kweekt, maar uiteindelijk zullen ook zij de dwergvorm ontgroeien.
Ook zijn er bonte meerkleurige vormen in omloop. Het leuke is om juist die kleine en bonte vormen te verzamelen.Als je gaat zaaien, zullen er altijd kleiner blijvende soorten tussen zitten, zelfs de ene stek is de andere niet.
Zo bestaat van de zeer begeerde A. pumila twee verschillende vormen, een jeugd- vorm en een volwassen vorm.Snijdt men bij een jonge plant, die zich dus nog in het jeugdstadium bevindt, de kop eruit om de plant te dwingen stekken te vormen, dan verkrijgt men opnieuw de compacte vorm met ronde korte bladeren.
Laat men de plant echter doorgroeien naar het volwassen stadium, dan ontstaan er grote driehoekige bladeren. Snijdt men in dat stadium de kop er uit, dan zullen de uitlopers niet die mooie compacte vorm maken, maar zijn zij identiek aan de volwassen plant, qua vorm van het blad.
Er is trouwens erg veel te doen rondom A. pumila. Iedereen zoekt de plant, dit komt omdat de soort in het Moussaultboek van Gordon Rowley wordt beschreven als de kleinstblijvende agave-soort, wat overigens niet klopt. Het schijnt een hybride te zijn tussen A. victoriae-reginae en A. lechuguilla var. coerulescens. Deze laatste soort is volgens Gentry A. albomarginata.

.Agaven zaaien is erg gemakkelijk. Echter het zaad verliest snel z'n kiemkracht, dus zorg dat u verse zaden krijgt. Jonge zaailingen moet u de eerste twee jaren ook in de winter vochtiger en warmer houden anders drogen zij uit.

	Bonte Agave victoriae reginae Verzameling van Cock Grootscholten

En dan nu een greep uit de vele soorten. Er zijn zo'n 120 botanische soorten bekend waarvan A. americana de meest bekende is. Deze soort was ooit de eerst ingevoerde agave op het Europese continent. De plant wordt echter veel te groot, prachtig is echter de vorm "mediopicta var. alba" met zo'n mooie witte middenstreep. In de kas bij Coby en Anjo Keijzer zag ik deze plant in de volle grond uitgeplant waar zij prachtige brede bladeren had gevormd een echt sieraad in de kas Een prachtige veel in verzamelingen voor komende soort is A. victoriae-reginae, inderdaad genoemd naar Koningin Victoria van Engeland. Als je deze soort uitzaait komen er verschillende vormen op, zeer fraai is de vorm "dentata" die echter toch nog kan uitgroeien tot een plant van 50 cm diameter.
Prachtig is ook A. titanota waarvan de ingedroogde bladranden een ivoorkleur aannemen. Van A. ghiesbreghtii komen ook mooie kleine vormen voor. Ik heb een plant met de naam A. horrida ssp. perotensis. Volgens mij is dit ook een kleine vorm van A. ghiesbreghtii. U begrijpt ook ik ben er nog lang niet uit hoe het nu zit met de verwantschap van vele soorten. Vele planten van A. ghiesbreghtii ben ik `s winters kwijt geraakt. Het leek zo'n sterke soort! De fraaiste agaven zijn toch wel de vormen en variëteiten van A. parry en A. parrasana. Zij zijn zeer goed bestand tegen kou, evenwel gevoelig voor een te veel aan regenwater, ook in de zomer!

	Verzameling Theo van t Walderveen

Bijzondere Agaven zijn er ook! Bij Willy Pihay in Belgie zag ik een wonderbaarlijke Agave parryi die zijn eindstekels in de kruin had opgevouwen en bij het verder groeien naar buiten klapte. Ook komen er cristaatvormen voor planten die geen centrale kruin als groeipunt hebben maar een hele kam. Naar mijn mening is de kleinstblijvende agave, A. parviflora. Hoewel er natuurlijk grotere vormen in omloop zijn heb ik deze soort al zien bloeien bij een diameter van slechts 15 cm! (wordt vervolgd).